به زبان ساده، مالیات بر ارزش افزوده ارزشی است که در هر مرحله از تولید به محصول اضافه می شود. به عنوان مثال در فرآیند تبدیل درخت به تخته و تخته به مبل و صندلی در هر مرحله بر قیمت کالای تولید شده افزوده می شود که به آن ارزش افزوده می گویند. به این ارزش اضافی ایجاد شده از درخت تا مبل و صندلی، «ارزش افزوده» گفته می‌شود.
مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
مالیات بر ارزش افزوده در واقع مالیاتی است که از خود قیمت افزوده اخذ می شود. اما نکته مهم این است که کالاها از زمانی که به صورت مجموعه ای از مواد اولیه در می آیند تا زمانی که به کالای مصرفی تبدیل می شوند و به دست مصرف کننده نهایی می رسند مراحل مختلفی را طی می کنند و در هر مرحله ارزش اقتصادی آنها افزایش می یابد.
مالیات بر ارزش افزوده نیز در تمامی مراحل بر اساس مابه التفاوت قیمت خرید و فروش محاسبه و اخذ می شود. تولیدکنندگان نیز در هر مرحله مالیات بر ارزش افزوده محاسبه شده را به قیمت تمام شده محصول اضافه کرده و از مصرف کننده نهایی دریافت می کنند.
بر اساس ماده 8 قانون مالیات بر ارزش افزوده تلفیقی، مالیات و عوارضی که مودیان بابت خرید کالاها و خدمات لازم برای توسعه فعالیت های اقتصادی پرداخت می کنند به عنوان اعتبار مالیاتی آنها محسوب و از مالیات فروش کسر می شود.
نرم افزار حسابداری ملزم به ایجاد دو فصل با عنوان مالیات بر ارزش افزوده خرید (زیر گروه حساب های دریافتنی) و مالیات بر ارزش افزوده فروش (زیر گروه حساب های پرداختنی) می باشد.
در صورتی که در سه ماهه ای که مؤدی باید مالیات بر ارزش افزوده را به سازمان درآمد اظهار و پرداخت کند، فقط خرید انجام داده باشد و فروش نداشته باشد، می توان کل مبلغی را که بابت مالیات بر ارزش افزوده به سازمان درآمد پرداخت کرده است باز کرد.
اگر در این مدت هیچ خریدی انجام نداده اید و فقط فروخته اید، تمام مبلغ دریافتی به عنوان مالیات بر ارزش افزوده از فروش باید به عنوان بدهی شما به خزانه پرداخت شود.
نحوه «محاسبه و عمل» مالیات بر ارزش افزوده در زمان فروش
در حین فروش: خریدار علاوه بر قیمت کالای خریداری شده، درآمد حاصل از نرخ مالیات بر ارزش افزوده را بر قیمت کالای فروخته شده دریافت می کند.
در حین خرید: خریدار علاوه بر قیمت کالای خریداری شده، مالیات بر ارزش افزوده محصول را نیز به قیمت این کالا به فروشنده پرداخت می کند.
در پایان هر دوره مالیاتی: مؤدی هر سه ماه مابه التفاوت مالیات بر ارزش افزوده پرداخت شده در زمان خرید و مالیات وصول شده در زمان فروش را به سازمان مالیاتی پرداخت می کند.
قانون مالیات بر ارزش افزوده
سرنوشت مصرف کنندگان در خرید کالا و خدمات
مصرف کنندگان کالا و خدمات در صورت خرید کالا در مغازه های ثبت شده در سامانه مالیات بر ارزش افزوده، باید قیمت کالای خریداری شده را پس از دریافت فاکتور پرداخت کنند.
در غیر این صورت در هنگام خرید در مغازه های دیگر مالیات به عنوان مالیات بر ارزش افزوده جداگانه اخذ نمی شود و تنها با دریافت فاکتور به ازای قیمت کالا اخذ می شود.
مجموع مبلغ پرداختی برای کالا یا خدمات خریداری شده در هر 2 فروشگاه (ثبت شده و ثبت نشده) تفاوتی نخواهد داشت. یعنی قیمت کل کالا به اضافه مالیات بر ارزش افزوده در مغازه ثبت شده تقریباً با قیمت کالا (که در واقع شامل مبلغ مالیات می شود) در سایر مغازه ها خواهد بود.
در واقع قیمت نهایی در فروشگاه های ثبت شده در دو قسمت و در سایر فروشگاه ها به صورت یکجا دریافت می شود. (شامل قیمت کالا و عوارض و مالیات مربوطه).
مطالب مرتبط: مدیر مالی کیست؟
ثبت نام مرحله ای
ثبت نام تدریجی در نظام مالیات بر ارزش افزوده به این معناست که در ابتدای اجرای این نظام مالیاتی، سازمان امور مالیاتی کشور نسبت به ثبت نام فعالان اقتصادی در این سامانه مالیاتی مرحله ای اقدام کند.
کلیه واردکنندگان، صادرکنندگان و بازرگانان با فروش بیش از 3 میلیارد ریال در سال مودیان مشمول اولین مرحله ثبت نام در سامانه مالیات بر ارزش افزوده هستند.
امتیازات مالیات بر ارزش افزوده
- شفاف سازی مبادلات اقتصادی (به لطف نظارت بر معاملات در زنجیره واردات، تولید، توزیع و صادرات).
- ترویج سرمایه گذاری، تولید و صادرات.
- اخذ مالیات بیشتر از آن دسته از افراد جامعه که کالاها و خدمات لوکس و غیرضروری بیشتری مصرف می‌کنند.
- افزایش مستقیم و غیرمستقیم میزان درآمدهای مالیاتی و نسبت درآمدهای مالیاتی از کل درآمدهای جاری دولت (با توجه به اینکه نرخ اجرای این نظام مالیاتی معادل نرخ اجرای قانون موسوم به تجمیع عوارض است، افزایش مستقیم درآمدهای مالیاتی ناشی از اجرای آن ناچیز خواهد بود.)
- جلوگیری از اخذ مالیات مضاعف از محصول یا خدمات نهایی واحد.
کالاهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده
معافیت‌های این نظام مالیاتی عموماً شامل اقلامی در سبد مصرفی خانوارهای کم‌درآمد می‌شود، از جمله:
- محصولات و نهاده های کشاورزی
- انواع دام و طیور زنده، آبزیان، زنبور‌عسل و کرم ابریشم
- اقلام اصلی و اساسی منزل (نان، گوشت، شکر، برنج، لوبیا، سویا، شیر، پنیر، روغن نباتی و شیر خشک).
- انواع داروها و خدمات بهداشتی
- خدمات توانبخشی و جمایتی
- خدمات پژوهشی و آموزشی
- خدمات بانکی
- خدمات حمل و نقل عمومی مسافر داخل و خارج شهر از طریق جاده، ریلی، هوایی و دریایی.
- اشیاء فرهنگی مانند کتاب، روزنامه، میز تحریر و انواع کاغذهای چاپ، تحریر و روزنامه
- خرید، فروش و اجاره املاک (زمین و ساختمان)
- فرش دستبافت
نرخ صفر برای صادرات
در نظام مالیات بر ارزش افزوده، کالاها و خدمات صادراتی مشمول نرخ صفر هستند. اعمال این نرخ به این معنی است که کالاها و خدمات صادراتی نه تنها در زمان صادرات مشمول مالیات نمی شوند، بلکه کلیه مالیات بر ارزش افزوده پرداختی بابت خرید کالاهای مصرفی و خدمات پرداختی در تولید و عرضه کالای صادراتی پرداخت می شود. توسط مقامات مالیاتی به مؤدی بازگردانده می شود.
تاثیر بر تورم
هم‌اکنون نظام مالیات بر مصرف در چارچوب قانون موسوم به تجمیع عوارض در حال اجراست که تحت آن اکثر کالاها مشمول مالیات و عوارضی جمعاً به نرخ 3درصد قیمت هستند. بنابراین با اجرای نظام مالیات بر ارزش افزوده به‌علت جایگزینی آن با قانون تجمیع عوارض، موجب افزایش محسوسی در سطح قیمت کالاها و خدمات نمی‌شود.
از سوی دیگر، در قانون مالیات بر ارزش افزوده، نرخ این مالیات 1.5 درصد است که با احتساب 1.5 درصد عوارض شهرداری، در مجموع 3 درصد مالیات و عوارض است. اولاً این نرخ پایین‌ترین نرخ در بین 140 کشوری است که این مالیات را اعمال می‌کنند و به دلیل جایگزینی تقریباً همان نرخ قبلی مالیات و قانون مالیاتی معروف به تلفیق مالیات در مجموع 3 درصد) موجب افزایش قیمت ها نخواهد شد.
تکلیف فعالان اقتصادی
اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از تولیدکنندگان، توزیع کنندگان و عرضه کنندگان کالاها و خدمات مشمول که طبق اطلاعیه سازمان امور مالیاتی کشور در سامانه مالیات بر ارزش افزوده ثبت شده اند و همچنین واردکنندگان و صادرکنندگان کالا و خدمات، در زمان خرید یا واردات کالا و خدمات، علاوه بر بهای کالا و خدمات خریداری شده، باید مالیات بر ارزش افزوده مربوطه را نیز بپردازد.
اما از آنجایی که این نظام مالیاتی یک نظام مالیاتی برای اخذ مالیات از فعالان اقتصادی است، این مالیات‌های پرداختی به عنوان «دریافتنی‌های فعالان اقتصادی» سازمان امور مالیاتی تلقی می‌شود.
از سوی دیگر، فعالان اقتصادی ثبت‌شده باید علاوه بر قیمت کالا و خدمات، در هنگام تحویل کالا و خدمات، مالیات ارزش افزوده مربوطه را نیز از خریداران محصولات خود دریافت و به‌عنوان «طلب دولت» نزد خود نگه دارند.
در پایان دوره‌های مالیاتی سه‌ماهه، هر یک از مؤدیان این نظام مالیاتی با تسلیم اظهارنامه‌های مخصوص و مختصر، پس از کسر طلب خود بابت مالیات بر ارزش افزوده‌های پرداختی از مالیات‌های وصولی به نیابت از دولت که نزد ایشان است، مانده را با سازمان امور مالیاتی کشور تسویه می‌نماید.
در این حالت، درصورتی که مانده این تفاضل، بدهی مؤدی به سازمان امور مالیاتی را نشان دهد، مابه‌التفاوت به‌عنوان مالیات قابل پرداخت به حساب سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌شود. اما درصورتی که طلب مؤدی از دولت بیش از طلب دولت از ایشان باشد، می‌تواند مانده طلب خود را با ارائه درخواست از سازمان امور مالیاتی، مسترد نماید.
1- آیا با راه اندازی این نظام مالیاتی برخی از مالیات های قبلی حذف می شود یا تغییر می کند؟ بله، از آنجایی که مالیات بر ارزش افزوده بر اساس مصرف وضع می شود، طبق قانون به اصطلاح حمایت از اشتغال جایگزین مالیات بر خدمات می شود.
2- فعالان اقتصادی (اعم از شرکت ها، شرکت ها و صاحبان مشاغل) این مالیات را پرداخت خواهند کرد؟ خیر، نظام مالیات بر ارزش افزوده نوعی نظام مالیات بر مصرف است و فعالان اقتصادی اعم از حقیقی یا حقوقی جزء مؤدیان مالیاتی محسوب می شوند و این نظام مالیاتی به عنوان وصول مالیات و انتقال این مالیات به مشتریان محسوب می شوند. و هیچ مالیاتی پرداخت نمی کنند.
3- آیا مالیات بر ارزش افزوده و اخذ آن در هر سطح واردات-تولید-توزیع منجر به اخذ مالیات مضاعف نمی شود؟
خیر فرمول اعمال این مالیات به این صورت است که مالیات بر ارزش افزوده در زمان خرید به عنوان اعتبار مالیاتی آنها در نظر گرفته شده و به صورت دوره ای تعدیل می شود. در نتیجه هیچ گونه مالیات اضافی برای فعالان اقتصادی اعمال نمی شود. این یکی از ویژگی های اصلی این مالیات است که باعث جایگزینی آن با سایر انواع مالیات بر فروش در کشورهای دیگر جهان شده است.
4- ماشین آلات خط تولید شرکت و به طور کلی تجهیزات مورد استفاده در شرکت مالیات مفید را پرداخت می کند؟
خیر، اساسا مالیات پرداختی توسط مودیان ثبت نام شده بابت انواع نهاده‌ها از جمله ماشین آلات خطوط تولید کارخانجات و سایر تجهیزات که برای فعالیت اقتصادی مورد استفاده قرار گرفته‌اند، از مالیات‌های وصول شده توسط آنها در اولین دوره مالیاتی با تسلیم اظهارنامه و درخواست مؤدیان قابل استرداد است.
چه دسته‌هایی از کالاها و خدمات مستثنی از مالیات بر ارزش افزوده هستند؟
در بسیاری از کشورها، برخی دسته‌های کالاها و خدمات از مالیات بر ارزش افزوده مستثنی می‌شوند. این ممکن است شامل کالاهای اساسی مانند غذا، دارو، محصولات پزشکی، و همچنین خدمات آموزشی و بهداشتی باشد.
مالیات بر ارزش افزوده چه نقشی در تجارت و اقتصاد دارد؟
مالیات بر ارزش افزوده نقش مهمی در تجارت و اقتصاد دارد. این مالیات منبعی از درآمد برای دولت فراهم می‌کند و معمولاً در تأمین بودجه‌های عمومی، توسعه زیرساخت‌ها و خدمات عمومی استفاده می‌شود.
چگونه مالیات بر ارزش افزوده را در تجارت خود اعمال کنیم؟
برای اعمال مالیات بر ارزش افزوده در تجارت خود، شما نیاز دارید که ثبت نام در سازمان مالیاتی مربوطه انجام دهید و کدهای مالیاتی را بر روی فاکتورها و حساب‌های مالی خود درج کنید. همچنین باید مالیات‌های جمع‌آوری شده را به طور منظم پرداخت کنید.
چه تفاوتی بین مالیات بر ارزش افزوده و مالیات مستقیم وجود دارد؟
تفاوت اصلی بین مالیات بر ارزش افزوده و مالیات مستقیم در روش محاسبه و اعمال مالیات است. در مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر مبلغ افزوده به قیمت کالا یا خدمات اعمال می‌شود، در حالی که در مالیات مستقیم، مالیات بر درآمد یا سود مستقیماً از درآمد یا سود کسب و کار کسر می‌شود.
چه تفاوتی بین مالیات بر ارزش افزوده و مالیات مصرف وجود دارد؟
تفاوت اصلی بین مالیات بر ارزش افزوده و مالیات مصرف در نحوه اعمال مالیات است. مالیات بر ارزش افزوده بر مبنای ارزش افزوده محاسبه می‌شود و در طول زنجیره عرضه به محصول یا خدمت افزوده می‌شود. در حالی که مالیات مصرف بر مبنای مقدار کالاها و خدمات مصرفی محاسبه می‌شود و معمولاً به طور مستقیم از مصرف‌کننده دریافت می‌شود.
چه دسته‌هایی از کسب و کارها به مالیات بر ارزش افزوده تحت الزام وارد می‌شوند؟
در بیشتر کشورها، تقریباً همه دسته‌های کسب و کاری به مالیات بر ارزش افزوده تحت الزام وارد می‌شوند. از جمله این دسته‌ها می‌توان به خدمات حمل و نقل، خدمات مشاوره، فروش خرده، خدمات رستوران و هتل، خدمات حقوقی و غیره اشاره کرد.
آیا مالیات بر ارزش افزوده قابل استرداد است؟
بله، در بسیاری از کشورها مالیات بر ارزش افزوده قابل استرداد است برای کسب و کارهایی که مالیات بر ارزش افزوده را در فرآیند تولید و عرضه پرداخت کرده‌اند. استرداد مالیات بر ارزش افزوده معمولاً براساس قوانین و ضوابط مالیاتی مربوطه انجام می‌شود.
آیا مالیات بر ارزش افزوده در تمام کشورها وجود دارد؟
بله، مالیات بر ارزش افزوده یکی از رایج‌ترین اقسام مالیات در سراسر جهان است. اکثر کشورها از این نوع مالیات برای تأمین درآمد دولت و توسعه اقتصادی استفاده می‌کنند. با این حال، نرخ و قوانین مالیات بر ارزش افزوده در هر کشور ممکن است متفاوت باشد.
و در آخر…
برای پاسخ به سوال مالیات ارزش افزوده چیست؟ مالیات ارزش افزوده می توان گفت نوعی مالیات است که به آن VAT (Value-Added Tax) گفته می شود این مالیات سال های قبل اعمال نمی شد اما به وسیله دولت در چند سال اخیر وضع شده است. شخصیت های حقیقی و حقوقی که جزو فعالان کسب و کار از مرحله تولید تا توزیع هستند باید آن را بپردازند. نحوه تقسیم بندی مالیات بر ارزش افزوده به سه دسته تولیدی، مصرفی و درآمدی می باشد.
مقاله شما در مورد مالیات بر ارزش افزوده بسیار جامع و مفید بود. با خواندن آن، به خوبی با مفهوم و اهمیت این نوع مالیات آشنا شدم. همچنین، توضیحاتی که درباره عملکرد این مالیات در جلوگیری از تورم و تنظیم بازار ارائه داده‌اید، بسیار جالب و آموزنده بودند. ممنونم از شما برای ارائه این مقاله مفید و آموزنده.
مقاله در مورد مالیات بر ارزش افزوده بسیار روشن و مفید بود. من به عنوان یک کاربر، از توضیحات جامع و قابل فهمی که درباره این موضوع ارائه شده است، استفاده کردم. اطلاعاتی که در مورد نحوه محاسبه و دریافت مالیات بر ارزش افزوده در زنجیره تولید و عرضه آمده است، بسیار مفید بودند.
به نظرم، توضیح درباره اهمیت مالیات بر ارزش افزوده برای دولت‌ها و نقش آن در تأمین درآمدهای عمومی نیز بسیار جالب بود. این مقاله به خواننده کمک می‌کند تا فهم بهتری از تأثیرات و کارکردهای این نوع مالیات در اقتصاد داشته باشد.
از دید من به عنوان یک کاربر، این مقاله به طور کلی بهترین توضیحات را درباره مالیات بر ارزش افزوده ارائه کرده است و می‌تواند به عنوان یک منبع مفید برای درک این مفهوم مالیاتی مورد استفاده قرار گیرد.